17 Januari 2024

75 Kata-Kata Jawa Bijak, dari yang Kuno hingga Bikin Ambyar!

Suku Jawa dikenal dengan kesopanan dan kehalusannya dalam bertutur kata
75 Kata-Kata Jawa Bijak, dari yang Kuno hingga Bikin Ambyar!

Foto: Orami Photo Stocks

Ada ragam kata-kata Jawa bijak yang mungkin bisa menjadi inspirasi.

Kata-kata bijak tak hanya bisa diungkapkan dalam Bahasa Indonesia atau Bahasa Inggris saja, namun juga ke dalam Bahasa Jawa.

Keragaman budaya, suku dan ras di Indonesia menjadikannya sebagai negara dengan ragam bahasa terbanyak di dunia.

Tapi, tahukah Moms bahwa suku Jawa menempati populasi terbesar di Indonesia?

Oleh sebab itu, kepopuleran Bahasa Jawa menyebar hampir ke seluruh Indonesia bahkan hingga mancanegara seperti Suriname, sebuah negara kecil di Amerika Selatan.

Jika Moms atau Dads berasal dari suku Jawa, tentunya sudah tak asing lagi dengan penggunaan Bahasa Jawa dalam percakapan sehari-hari.

Baca Juga: Belajar Aksara Jawa Lengkap dan Jenisnya

Menurut ahli Bahasa Jawa dan Budaya, Sry Satriya Tjatur Wisnu Sasangka, "unggah-ungguh" bahasa Jawa dapat dibedakan menjadi dua yaitu bentuk ngoko (ragam ngoko) dan krama (ragam krama).

Ragam ngoko tersebut terdiri dari ngoko lugu dan ngoko alus.

Sedangkan ragam krama terdiri dari krama lugu dan krama alus.

Keempat tingkatan bahasa ini dibedakan sesuai dengan usia hingga jabatan si lawan bicaranya.

Semakin tua atau tinggi jabatan si lawan bicara, maka bahasa yang digunakan semakin tinggi tingkat kesopanan dan kehalusannya.

Selain dikenal dengan kesopanan dan kehalusannya dalam bertutur kata, suku Jawa juga memiliki kata-kata bijak Bahasa Jawa yang penuh kiasan dan makna mendalam.

Moms dan Dads bisa menggunakan kata-kata Jawa bijak ini untuk mengajarkan motivasi hingga menasihati anak.

Tentunya ada banyak hal positif yang dapat dipetik dari kata-kata bijak Bahasa Jawa tersebut.

Nah, dalam artikel ini akan dijelaskan lebih lanjut mengenai kumpulan kata-kata Jawa bijak yang dapat Moms dan Dads jadikan referensi.

Baca Juga: 40 Kata-Kata Sindiran Mengambil Hak Orang Lain

Kata-Kata Jawa Bijak yang Halus

Pria sedang Baca Buku
Foto: Pria sedang Baca Buku (Freepik.com)

Dalam tingkatan Bahasa Jawa, ada salah satu tingkatan bernama ngoko alus yakni bentuk unggah-ungguh yang di dalamnya tak hanya terdiri dari leksikon ngoko dan netral.

Namun juga terdapat leksikon krama inggil, krama andhap, dan krama.

Biasanya, ngoko alus ini digunakan dalam percakapan sehari-sehari dengan orang yang lebih tua namun bukan orang tua.

Misalnya, rekan kerja, kakak tingkat, dan senior.

Melansir dari berbagai sumber, berikut ini kata-kata Jawa bijak yang halus.

  1. Sabar iku lire momot kuat nandhang sakening coba lan pandhadharaning urip.
    (Artinya: Sabar itu merupakan sebuah kemampuan untuk menahan segala macam godaan dalam hidup).
  2. Urip iku koyo kopi, yen ndak iso nikmati rasane panggah pait.
    (Artinya: Hidup itu bagaikan secangkir kopi, jika kalian tidak bisa menikmatinya yang dirasa hanyalah pahit).
  3. Aja milik barang kang melok. (Artinya: Jangan tergiur barang yang berkilau).
  4. Manungsa mung ngunduh wohing pakarti.
    (Artinya: Kehidupan manusia baik dan buruk adalah akibat dari perbuatan manusia itu sendiri).
  5. Cekelana impenanmu, amarga yen impen mati, urip iku kaya manuk sing swiwine rusak, mula ora bisa mabur.
    (Artinya: Berpegang teguh pada mimpi, karena jika mimpi mati, hidup adalah burung bersayap yang rusak, itu tidak bisa terbang).
  6. Urip iku terus mlaku, bebarengan karo wektu, sing bisa gawa lakumu, supaya apik nasibmu.
    (Artinya: Hidup itu terus berjalan, bersamaan dengan waktu, yang bisa membawa tingkah lakumu, biar nasibmu baik).
  7. Aja dadi uwong sing rumangsa bisa lan rumangsa pinter. Nanging dadiya uwong sing bisa lan pinter rumangsa.
    (Artinya: Jangan jadi orang yang merasa bisa dan merasa pintar, tetapi jadilah orang yang bisa dan pintar merasa).
  8. Nek wes onok sukurono, nek durung teko entenono, nek wes lungo lalekno, nek ilang iklasno.
    (Artinya: Kalau sudah punya itu disyukuri, kalau belum datang ya dinanti, kalau sudah ditinggal pergi lupakan, kalau hilang ikhlaskan).
  9. Sak apik-apike wong yen awehi pitulung kanthi cara dedemita.
    (Artinya: Sebaik-baiknya orang adalah yang memberi pertolongan secara sembunyi-sembunyi).
  10. Aja mbedakake marang sapadha-padha.
    (Artinya: Hargai perbedaan, jangan membeda-bedakan sesama manusia).
  11. Sabar iku ingaran mustikaning laku.
    (Artinya: Bertingkah laku dengan mengedepankan kesabaran itu ibaratkan sebuah hal yang sangat indah dalam sebuah kehidupan).
  12. Wong sabar rejekine jembar, ngalah urip luwih berkah.
    (Artinya: Orang sabar rezekinya luas, mengalah hidup lebih berkah).
  13. Sepi ing pamrih, rame ing gawe, banter tan mbancangi, dhuwur tan ngungkuli.
    (Artinya: Bekerja keras dan bersemangat tanpa pamrih, cepat tanpa harus mendahului, tinggi tanpa harus melebihi).
  14. Ngluruk tanpa bala, menang tanpa ngasorake, sekti tanpa aji-aji, sugih tanpa bandha.
    (Artinya: Berjuang tanpa membawa massa, menang tanpa merendahkan, berwibawa tanpa mengandalkan kekuasaan, kaya tanpa didasari harta).
  15. Nek wes niat kerjo iku ojo golek perkoro, nek wes diniati golek rejeki iku ora usah golek rai.
    (Artinya: Kalau sudah niat bekerja itu jangan cari perkara, kalau sudah diniati cari rezeki itu tidak usah cari muka).
  16. Ing ngarsa sung tuladha, ing madya mangun karsa, tut wuri handayani. (Artinya: Di depan mencontoh, di tengah membangun semangat, di belakang memberi dorongan.)
  17. Nglurug tanpa bala, menang tanpa ngasorake.(Artinya: Turun tanpa diiringi bala, menang tanpa merendahkan lawan.)
  18. Aja sampun tenanan, aja saged tindak. (Artinya: Jangan berbicara berlebihan, jangan bertindak gegabah.)
  19. Gusti Allah saking nyenengake napsu. (Artinya: Tuhan memberikan rezeki seiring dengan kesenangan hati.)
  20. Utawa ngelmu tanpa amal, kaya ngalangi sembrani ora ana layangan. (Artinya: Ilmu tanpa amal ibarat angin tanpa layang-layang.)

Baca Juga: 120+ Kata-Kata Motivasi Terbaik untuk Hidupmu

Kata-Kata Jawa Bijak Kromo

Menulis Buku
Foto: Menulis Buku (freepik.com)

Tingkatan Bahasa Jawa kromo ialah bentuk unggah-ungguh Bahasa Jawa yang berintikan leksikon krama, atau yang menjadi unsur inti di dalam ragam krama, bukan leksikon lain.

Melansir dari berbagai sumber, berikut ini kata-kata Jawa bijak.

21. Nadyan silih bapa biyung kaki nini, sadulur myang sanak, kalamun muruk tan becik, mboten pantes bilih den anut.
(Artinya: Meskipun itu ayah, ibu, kakek, nenek, saudara, atau pun sanak keluarga, jika memberi ajaran yang salah, tetap tidak pantas kamu ikuti).

22. Samubarang becik menika gampil menawi sampun ditindakake, langkung awrat menawi dereng ditindakake.
(Artinya: Perbuatan baik itu gampang jika sudah dijalani, sulit jika belum dilaksanakan).

23. Ingkang becik kojahipun, jenengan agem kanthi pasthi, ingkang ala punika becik’e disinggahaken, ampun dilakoni.
(Artinya: Segala yang baik lakukanlah dengan pasti. Yang buruk lebih baik disimpan, jangan diikuti).

24. Dene lamun tan miraos yen amuwus, luwung umandela, ananging ingkang semu wingit, myang den dumeh ing pasmon semu dyatmika.
(Artinya: Jika merasa bicaranya tidak berisi, lebih baik diamlah, terutama untuk hal-hal yang penting dan mendalam, bersikaplah tenang).

25. Ulat menika nampani rasaning kalbu, wahyaning wacana, pareng lan netya kaeksi, ingkang waspada wruh pamoring pasang cipta.
(Artinya: Mimik wajah itu menunjukkan ekspresi hati, keluarnya tutur kata bersamaan dengan sorot mata, yang waspada akan mampu menilik dalamnya pikiran).

26. Tiyang ingkang andhap asor punika yekti pikantuk penganggep becik. Tiyang meneng punika nyata, wonten ing njaban pakewuh.
(Artinya: Orang yang rendah hati, pasti akan dianggap baik. Sementara itu, orang yang diam itu selamat dari bencana lidah).

27. Angagemen rereh ririh ngatos-atos, den kawang-wang barang laku, ingkang waskitha solahing...

Konten di bawah ini disajikan oleh advertiser.
Tim Redaksi Orami tidak terlibat dalam materi konten ini.


FOLLOW US

facebook
twitter
instagram
spotify
tiktok

Orami Articles — Artikel Seputar Parenting, Kesehatan,
Gaya Hidup dan Hiburan

Copyright © 2024 Orami. All rights reserved.

rbb